Onderwijsprogramma en activiteiten

Algemene uitgangspunten

De kerndoelen voor het speciaal onderwijs vormen de basis voor het onderwijsaanbod op De Skelp. We werken zoveel mogelijk aan dezelfde vakgebieden en leergebiedoverstijgende vaardigheden als op de reguliere basisschool.

We besteden hierbij extra veel aandacht aan de spraak- en taalontwikkeling van de leerlingen en het uitbreiden van hun communicatieve vaardigheden. Taal is de rode draad in ons onderwijs.

Op De Skelp bereiden we de kinderen voor op de instroomeisen van de verschillende vormen van vervolgonderwijs, zoals het praktijkonderwijs (PRO), de beroepsgerichte leerweg van het VMBO (BBL), de kaderberoepsgerichte leerweg van het VMBO (KBL) of een hoger niveau. Om de doorgaande ontwikkeling te kunnen borgen, werken we met leerarrangementen. In deze leerarrangementen beschrijven we de doelen en het lesaanbod per vakgebied, per leerjaar en per uitstroomniveau.

De Skelp is sinds 2013 een IPC-school. IPC staat voor ‘International Primary Curriculum’. Het is niet alleen een thematisch leerplan voor wereldoriëntatie en de kunstzinnige vakken, maar ook een visie op hoe kinderen leren. Niet wat je gaat doen, maar wat je gaat leren staat centraal.

IPC  

In de kleutergroepen (Blok A) wordt gewerkt rond de thema’s van Early Years. Early Years is het programma  van IPC, speciaal gericht op de brede ontwikkeling van het jonge kind. Er wordt actief geleerd en geëxperimenteerd in verschillende speelleerplaatsen. Deze ontdek- en oefenplaatsen worden ingericht met veel, liefst echte voorwerpen, aangevuld met spel- en ontwikkelingsmateriaal. De thema’s staan heel dicht bij de belevingswereld van het jonge kind en gaan bijvoorbeeld over huis en thuis, het vervoer,  feesten en voeding. Binnen deze betekenisvolle thema’s werken de kleuters ook aan reken- en taaldoelen. En ze leren hierbij veel nieuwe woorden.

Voor de groepen in Blok B en C gebruiken we de IPC-thema’s van Milepost 1 (MP1) en in Blok D die van Milepost 2 (MP2). Met IPC zorgen we voor een betekenisvolle, doelgerichte manier van leren waarbij kinderen kennis en vaardigheden niet alleen uit boeken halen, maar vooral ook leren door te ervaren en zelf te doen. Rond een aansprekend thema worden de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, natuur en techniek na elkaar, maar in samenhang aangeboden. 

Ook handvaardigheid, tekenen, muziek, drama, beweging en ICT komen aan bod. Leerlingen maken hierbij ook kennis met het werk van bekende en minder bekende kunstenaars. Bij de taken die te maken hebben met onze (inter)nationale samenleving, leren kinderen over hun eigenheid, maar ook over de afhankelijkheid van mensen en landen onderling, over verschillen maar vooral ook over overeenkomsten. Ze verwerven inzichten en vaardigheden die van belang zijn om als wereldburger actief te kunnen functioneren in een steeds kleiner wordende wereld. 

Een IPC-project heeft altijd een vaste, voor de kinderen herkenbare structuur. Eerst een motiverend startmoment, dan volgt de kennisoogst. Wat weten de kinderen zelf al van het onderwerp? Vervolgens leggen we uit waar het thema in grote lijnen over gaat en wat de leerdoelen zijn. Deze doelen zijn geformuleerd in voor kinderen begrijpelijke taal. Zo worden ze zich bewust van wat ze gaan leren. Ook bedenken de kinderen wat ze zelf graag meer te weten willen komen over het onderwerp (eigen leerdoelen).

Daarna zijn de lestaken aan de beurt. Hierbij gebruiken we een groot aantal verschillende werkvormen, waar kinderen individueel of in groepjes mee aan de slag gaan. Ze doen onderzoek, voeren opdrachten uit, maken werkstukken, verzorgen een voorstelling, houden presentaties voor klasgenoten, debatteren, etc. Hiermee breiden ze hun kennis van de wereld uit, ze vergroten hun inzichten en praktische vaardigheden en werken tegelijkertijd aan hun persoonlijke ontwikkeling. Door de gevarieerde, vaak praktische werkvormen krijgt elke leerling de kans om zijn of haar talenten te laten zien.

Tijdens het werken met IPC is er veel ruimte voor de ontwikkeling van mondelinge en schriftelijke taal. Daarnaast stimuleren leerkrachten en logopedisten ook samen de taalontwikkeling tijdens de co-teachingslessen in de klas. Woordenschatlessen en bijvoorbeeld oefeningen voor het leren maken van correcte woorden en zinnen, haken vaak aan bij het thema in de klas. In het kader van een IPC-project organiseren we uitstapjes buiten school of ontvangen we gasten, ook (groot)ouders, die uit eigen ervaring iets kunnen vertellen en/of laten zien bij het thema. Zo verbinden we het leren op school met de ‘echte’ wereld.

Ieder project eindigt met een leuke afsluiting, waarbij vaak (groot)ouders worden uitgenodigd. De kinderen kunnen laten zien wat ze hebben geleerd en samen vieren we de successen.

We werken met een projectencyclus van drie jaar. De projecten duren niet allemaal even lang. We streven naar minimaal 4 thema’s per jaar voor Early Years, MP1 en MP2. Dit betekent dat de kinderen in elk geval 32 projecten aangeboden krijgen tijdens hun hele schoolloopbaan. 

Alle leerlingen krijgen vanaf groep 1 een portfoliomap en die nemen ze mee tot ze De Skelp verlaten. In het portfolio worden per thema werkstukken en evaluaties van de kinderen verzameld. Deze map geeft  inzicht in het leerproces dat de kinderen doormaken en de vaardigheden die ze ontwikkelen. Behalve leerzaam is het werken met IPC ook vooral leuk.

Taal

Het taalonderwijs heeft een heel belangrijke rol op De Skelp en beperkt zich dan ook niet tot de uren op het rooster. Ons uitgangspunt is dat taalvaardigheden de hele dag door en in alle vakken, bewust onderwezen en geoefend kunnen worden. Samenwerking tussen leerkracht en logopedist van de groep is hierbij van grote meerwaarde. Om de wereld om je heen te kunnen begrijpen is het nodig om de taal adequaat te kunnen gebruiken. Het gaat hierbij om mondelinge taal (spreken en begrijpen) en schriftelijke taal (lezen en schrijven/spellen). 

Op de Skelp bieden we in alle groepen structureel en planmatig woordenschatonderwijs, om de passieve en actieve woordenschat te vergroten. Aanbod en methodiek zijn op De Skelp ontwikkeld en sluiten aan bij de thema’s van IPC. Er wordt gewerkt met digitale presentaties, woordkaarten en woordenschatspelletjes. Aansluitend worden ook woord- en zinsbouwoefeningen gedaan. 

Dagelijks is er aandacht voor spreken en luisteren, in de kring en tijdens leergesprekken, maar ook bij  andere vakken wordt bewust ruimte geboden om te oefenen met taal. We stimuleren de presentatievaardigheden van leerlingen en de oudere kinderen krijgen les in debatteren. 

Taal- en tekstbegrip oefenen we ook tijdens de leeslessen, met Nieuwsbegrip en vooral ook aan de hand van teksten die passen bij de thema’s die in de klas centraal staan. Schrijfopdrachten zijn daar meestal ook aan gekoppeld.

In groep 7 en 8 krijgen de leerlingen ook lessen Engels. 

Lezen

Om voldoende mee te kunnen draaien in onze samenleving, is het belangrijk dat leerlingen vlot en nauwkeurig technisch kunnen lezen en leesteksten goed kunnen begrijpen. 

In groep 1 en 2 besteden we veel aandacht aan voorbereidende leesactiviteiten. We noemen dit ‘beginnende geletterdheid’. De kinderen doen bijvoorbeeld luisterspelletjes, leren rijmen, leren woorden te verdelen in klankstukjes, leren om klanken en letters in woorden te herkennen en te benoemen. Kortom het ‘spelen met letters’ neemt een belangrijke plaats in. Bij het leren van de letters wordt de vingerspelling ook meteen aangeleerd. De kleuters worden zo spelenderwijs al voorbereid op het leren lezen en spellen in groep 3.

In groep 3 wordt gestart met het aanvankelijk lezen. We gebruiken de methode Veilig Stap voor Stap. Dit is de variant van Veilig Leren Lezen voor het speciaal onderwijs. Voor taal en lezen staat in groep 3 veel tijd op het rooster, namelijk tien uur per week. Het aanbod van de leeskernen van Veilig Stap voor Stap loopt door tot januari groep 4. Daarna vindt de overstap plaats naar Lekker Lezen, een methode voor voorgezet leesonderwijs. De leesmoeilijkheden die in Lekker Lezen worden aangeboden, worden extra (visueel) ondersteund met op De Skelp ontwikkelde digitale presentaties. De logopedist van de groep is nauw betrokken bij het ondersteunen van het leesonderwijs en het oefenen van de deelvaardigheden, vooral als leerlingen het leren lezen lastig vinden.

Begrijpend lezen bieden we aan met de methode Nieuwsbegrip en met teksten die passen bij de thema’s van IPC. We gebruiken onder andere Klassenteksten, een verzameling van allerlei soorten teksten met verschillend leesniveau en geordend per thema. Om teksten goed te kunnen begrijpen, is het niet alleen belangrijk om de tekst technisch goed te kunnen lezen. Je moet ook kennis hebben van de wereld om je heen, je moet veel verschillende soorten woorden kennen en kennis hebben van hoe woorden en zinnen in onze taal zijn opgebouwd. Ook hier werken de leerkracht en de logopedist weer samen aan. In de hogere groepen verwachten we dat leerlingen de geleerde vaardigheden om informatie uit teksten te halen, ook steeds meer zelf gaan toepassen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een werkstuk of een presentatie. 

Om het leesplezier te vergroten,  ruimen we ook iedere dag tijd in voor stillezen in een zelf gekozen boek. Er valt genoeg te kiezen, nu we deelnemen aan het project Bibliotheek op School.

Spelling

Lezen en spelling zijn in de beginfase van het leesproces met elkaar verbonden. Als de leesontwikkeling vordert, worden spellen en lezen aangeboden als aparte, maar samenhangende vakgebieden. Methodisch spellen wordt aangeboden met de methode Woordbouw, aangevuld met eigen ontwikkeld lesmateriaal, het 'Spel der Spelling'. Dit aanvullend materiaal bestaat uit dozen met woordkaartjes passend bij de lessen van Woordbouw, stappenplannen, verbruiksmateriaal en digitale presentaties voor auditieve en visuele ondersteuning.    Voor slechthorende leerlingen en kinderen met een TOS blijkt goed leren spellen een hele uitdaging. We bieden schoolbreed extra oefengelegenheid door dagelijks een vijf-woorden-dictee aan te bieden, ondersteund met (woord)beelden in een digitale presentatie. We gebruiken kleurondersteuning om verschillende spellingcategorieën te leren onderscheiden. We zijn gestart met een proef om bijpassende klikblokjes in te zetten om leerlingen behalve auditief en visueel, ook handelend bezig te laten zijn met spelling. Vingerspelling maakt vooral in de beginfase structureel deel uit van de spellinginstructie. Af en toe koppelen we een spellingprobleem aan een thema van IPC. Als je in de klas bezig bent met het onderwerp dino’s of dinosauriërs, zijn kinderen vaak meer gemotiveerd om te weten waarom sommige woorden met ’s geschreven worden of welke woorden je nog meer met twee puntjes (een trema) schrijft.

We leren de kinderen zo snel mogelijk toe te passen wat ze bij de spellingsles hebben geleerd. Ze schrijven eigen, betekenisvolle teksten, zoals de eerste losse woordjes bij hun tekening, een zinnetje, een verhaaltje, een uitnodiging of een informatieve tekst.

Schrijven

Voor het aanleren van het lopend schrift, gebruiken we de methode Pennenstreken.

Rekenen

Het doel van het reken-wiskundeonderwijs bij ons op school is, dat alle leerlingen de kennis en vaardigheden ontwikkelen die nodig zijn voor een goede aansluiting op het vervolgonderwijs, passend bij hun niveau. Daarnaast richt het rekenonderwijs zich op het zelfstandig kunnen toepassen van de geleerde vaardigheden. We streven ernaar dat onze leerlingen zich kunnen redden in een samenleving waar je niet om cijfers en reken-/wiskundige informatie heen kunt. Denk maar aan klokkijken, omgaan met geld, het ontcijferen van informatie op verpakkingen, het aflezen van afstanden op een routekaart, tabellen met vertrektijden van de bus, reclames, enzovoort.

In groep 1 en 2 gaan we uit van de rekendoelen van het SLO (Stichting Leerplanontwikkeling) en Early Years. Er wordt met de jongste leerlingen zoveel mogelijk vanuit betekenisvolle thema’s gewerkt  aan het vergroten van het getallen, het begrip van hoeveelheden en andere rekeninzichten. Er worden daarnaast vaak spel- en ontwikkelingsmaterialen ingezet.

Vanaf groep 3 gebruiken we de methode Wereld in getallen (WIG). Dit basisaanbod wordt waar nodig aangevuld met delen uit de methode Maatwerk. We gebruiken specifieke, concrete rekenmaterialen passend bij de methode en daarnaast zetten we spelvormen en betekenisvolle dagelijkse materialen in. We vinden het belangrijk dat onze leerlingen handelend bezig kunnen zijn met de stof en met plezier leren rekenen. 

Voor het vlot leren automatiseren van de basisvaardigheden, gebruiken we in alle groepen rekendozen met instructiematerialen en dozen met rekenspellen, die we op De Skelp zelf per automatiseringsdoel hebben samengesteld.

De doelen voor rekenen zijn beschreven in vier leerarrangementen volgens de Passende Perspectieven Rekenen (van SLO). Tot en met groep 4 gaan we uit van het basisarrangement. Daarna werken de leerlingen op grond van hun uitstroomperspectief aan de rekenvaardigheden die ze nodig hebben voor een goede aansluiting op het vervolgonderwijs. Dit betekent dat er soms keuzes worden gemaakt in het rekenaanbod.   Rekenen is voor een groot deel ook taal. Kinderen met een TOS en slechthorende leerlingen kunnen daardoor ook in hun rekenontwikkeling worden belemmerd. Wij besteden hier vanzelfsprekend speciale aandacht aan.

Geschiedenis

Geschiedenis komt in IPC-projecten rijkelijk en voldoende diepgaand aan bod, maar wel thematisch. Om de chronologie niet uit het oog te verliezen, hebben we op De Skelp een onderliggende leerlijn ‘Tijd’ ontwikkeld waarin de 10 tijdvakken en een aantal canonvensters van de Nederlandse geschiedenis als een rode draad, maar niet uitvoerig, worden aangeboden. De tijdbalken die in de klas hangen vanaf groep 5, hebben een brugfunctie tussen deze geschiedenisleerlijn en de IPC-projecten.

Cultuureducatie

Sinds schooljaar 2016-2017 doet De Skelp mee  aan het cultuureducatieprogramma van schouwburg De  Lawei en de gemeente Smallingerland. Dit houdt in dat alle leerlingen ieder schooljaar in aanraking komen met een breed aanbod aan kunst en cultuur. Dit kan variëren van dansworkshops, het maken van beeldende kunst, het bespelen van muziekinstrumenten, een kunstenaar in de klas tot een bezoek aan een museum. Alle kinderen bezoeken minimaal één keer per schooljaar een voorstelling in de schouwburg. De lessen worden verzorgd door vakdocenten en professionals uit het culturele veld. Op De Skelp zoeken we waar mogelijk naar de verbinding tussen deze culturele activiteiten en de IPC-thema’s.

Bewegingsonderwijs  

Op De Skelp geven we gym aan de groepen 1 t/m 8. Alle groepen krijgen minimaal één keer per week  les van onze vakleerkracht bewegingsonderwijs. Soms geeft de groepsleerkracht ook een gymles. We maken gebruik van de methode 'Basislessen Bewegingsonderwijs' en 'Bewegingsonderwijs in het speellokaal'. Daarnaast doen we mee aan het sportstimuleringsprogramma 'Special Heroes'. Dit laat kinderen met een beperking zien hoe leuk sport en bewegen kan zijn.  Kinderen met een motorische achterstand kunnen extra ondersteuning krijgen in de vorm van motorische remedial teaching (MRT). Dit gebeurt in overleg met de ouders. Voor de gymlessen hebben de leerlingen het volgende nodig:

• sportshirt met korte mouwen
• korte sportbroek
• gymschoenen (met lichte zool)
• sokken
• handdoek
• gymtas

Na iedere gymles douchen de leerlingen, hiervoor nemen ze een handdoek mee.

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Het sociaal-emotionele welbevinden van kinderen heeft veel invloed op hun totale functioneren. Om zich goed te kunnen ontwikkelen is het belangrijk dat onze leerlingen zich veilig en prettig voelen in de klas en daarbuiten. Ze moeten leren om gevoelens van zichzelf en anderen te herkennen en leren hoe ze hier mee om kunnen gaan. Hoe ze vrienden kunnen maken en problemen oplossen. Het is belangrijk dat ze positief gedrag en vaardigheden ten opzichte van de medemens en de wereld om hen heen ontwikkelen.

Onze school besteedt daarom structureel en systematisch aandacht aan de sociaal-emotionele en maatschappelijke ontwikkeling van de kinderen. Dit doen we door het inzetten van de Kanjertraining en ons te richten op positief gedrag door elementen van Positive Behaviour Support (PBS) in te zetten. Wekelijks worden er lessen gegeven die de sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleren en dagelijks is er gelegenheid om deze vaardigheden te oefenen, aan de hand van de situaties die zich voordoen. Daarnaast maakt het werken aan persoonlijke leerdoelen integraal onderdeel uit van de IPC-projecten. De persoonlijke leerdoelen van IPC vormen met de Kanjertraining en PBS een samenhangend geheel.

De doelen waaraan we planmatig werken, staan beschreven in onze leerarrangementen voor sociaal-emotionele ontwikkeling. Over hoe we PBS en de Kanjertraining inzetten, is meer te lezen in het hoofdstuk ’Schoolklimaat’.

We vinden het belangrijk dat onze leerlingen inzicht hebben in hun beperking en hiermee goed leren omgaan. Hieraan wordt in de klas en tijdens logopedie aandacht besteed. We organiseren daarnaast jaarlijks de week van de TOS voor alle leerlingen. Voor slechthorende leerlingen bieden we de training AJONGH (Als Je Oren Niet Goed Horen). Meer informatie hierover is te vinden in het hoofdstuk ‘Zorg voor leerlingen’.

In groep 8 staat jaarlijks gedurende één week het thema ‘roken en alcohol’ centraal.

Relaties, intimiteit en seksualiteit 

In het kader van de sociaal-emotionele ontwikkeling besteden we in alle groepen ook specifiek aandacht aan relatievorming, intimiteit en seksualiteit. In het beleidsplan seksualiteit staan de visie en uitgangspunten binnen Kentalis verwoord. Het blijkt dat door hun slechthorendheid of TOS onze leerlingen op dit gebied extra kwetsbaar zijn, omdat ze informatie uit hun omgeving kunnen missen of hun eigen wensen en mening onvoldoende kenbaar kunnen maken.

We gebruiken de methode ‘Kriebels in je buik’. De lessen zijn verdeeld over de volgende vier thema’s:

• lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld
• voortplanting en gezinsvorming
• sociale en emotionele ontwikkeling
• seksuele weerbaarheid

Deze vier thema’s keren elk jaar terug, zodat de informatie steeds herhaald en verder uitgebreid wordt. De lessen worden afgestemd op de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de leerlingen.

Verkeer

Aan vervoer en verkeer wordt, behalve met IPC, gericht aandacht besteed in de vorm van theoretische en praktische verkeerslessen. We gebruiken hiervoor onder andere materialen van Veilig Verkeer Nederland en voor het leren van de verkeersborden gebruiken we de Bokabox. Leerlingen van groep 7 en 8 gaan ongeveer 1 keer per maand naar de verkeerstuin in Drachten en doen in groep 8 verkeersexamen. De fietsen en fietshelmen die ze voor de praktijklessen nodig hebben, zijn op school aanwezig.

Los van het dagelijkse lesrooster, vinden er ook andere activiteiten plaats op De Skelp, waaronder:

• Vieringen in het kader van de feestdagen, zoals Sint Maarten, Sinterklaas, Kerst, Pasen
• De Kinderboekenweek
• Schoolreisjes voor groep 1 t/m 6
• Schoolkamp voor groep 7 en 8
• Sportactiviteiten in het kader van Special Heroes
• De Koningsspelen
• Activiteiten in het kader van het Cultuureducatieprogramma
• Praktische verkeerslessen in groep 7 en 8
• Excursies in de omgeving, vaak in het kader van de thema’s in de klas
• De schoolfotograaf (één keer per twee jaar)
• Schoolverlatersavond voor leerlingen van groep 8
• Een eindfeest om het schooljaar af te sluiten

De data voor deze activiteiten staan vermeld in de Skelpkalender, voor zover ze bekend zijn aan het begin van het schooljaar. Andere data worden met ouders gecommuniceerd via Social Schools.

Stage VSO (voortgezet speciaal onderwijs) is niet van toepassing voor De Skelp.