Martijn Kamphuis is doof en werkt als vakleerkracht Nederlandse Gebarentaal (NGT) en Culturele Vorming en Identiteit voor Doven en Slechthorenden (CIDS) op Kentalis Talent in Vught en is ambulant begeleider in Zuid-Nederland. Hij beschrijft hoe hij de coronacrisis ervaart.
De coronacrisis zorgt voor ongekende problemen en uitdagingen. Daar vertel ik niemand iets nieuws mee. En omdat we overladen worden met slecht nieuws, benoem ik graag een lichtpuntje. Als dove zie ik namelijk een positieve ontwikkeling voor de dovengemeenschap en de dovencultuur. Een meevaller, die niemand van tevoren ooit had kunnen voorspellen.
Want decennialang bleven grote inspanningen van velen voor erkenning van NGT en aandacht voor doven(cultuur) slechts mondjesmaat beantwoord. Politiek en samenleving bleven meestal – vergeef me het woordgrapje – oorverdovend stil. Dovencultuur? Bestaat dat? Dovengemeenschap? Wat is dat? Gebarentaal? Niet nodig toch? Er is immers ondertiteling en hoortechnologie? Het bestrijden van onwetendheid, vooroordelen en discriminatie was onbegonnen werk.
En toen was daar ineens de coronacrisis. Met persconferenties van het kabinet, inclusief gebarentolk! Toegegeven, er was eerst nog een opvallende actie nodig van oud-Kentalis-leerling Machiel Ouwerkerk. Hij protesteerde live in het NOS Journaal tegen de informatieachterstand voor alle Nederlanders met Nederlandse Gebarentaal als eerste taal. Machiels boodschap werd verrassend snel opgepakt. En inmiddels is Irma Sluis- de vaste gebarentolk van de corona-persconferenties - een populaire, bekende Nederlander. Ze wordt meer gevraagd voor talkshows en interviews dan haar lief is. Wie had dat ooit gedacht?
Dankzij de coronacrisis, Machiels actie en Irma als gebarenboegbeeld weet bijna iedereen inmiddels dat NGT een echte taal is en dat doven een informatiebehoefte hebben die om meer vraagt dan alleen teletekstondertiteling. De Rijksoverheid neemt toegankelijkheid en informatieverstrekking in NGT serieuzer dan ooit. Zelf maak ik dat van nabij mee, omdat ik mee mag werken aan de informatiefilmpjes van de Rijksoverheid over corona. Voor deze filmpjes (en andere NGT-filmpjes van de Rijksoverheid) schakelt men bewust doven in. Ik ben doof en dus geen gebarentolk; ik vertaal geschreven informatieteksten in NGT. Dit is het herkenbaarst voor doven en voor hen het makkelijkst te volgen.
Voor mij als docent is het elke keer dat we filmpjes opnemen weer een bijzondere ervaring. Met een studio en aanvankelijk zelfs een visagiste die de make-up verzorgde. Naarmate de maatregelen serieuzer werden, moest de visagiste wegblijven en deed ik zelf de make-up. Voor alles is een eerste keer… De reacties op de filmpjes zijn overwegend positief. Ik krijg goede feedback van meerdere doven, wat ik als prettig ervaar. Sommigen vinden dat ik te formeel gebaar, maar ik voel me daar goed bij. Het gaat immers om een zeer serieus onderwerp. Ook horenden kunnen mijn NGT volgen, dankzij de ondertiteling. Vooral mijn mimiek valt hen op. Ze begrijpen nu beter waarom mimiek zo belangrijk is.
Zo zorgt corona voor veel verandering. Omdenken en omschakelen is daarbij mijn motto. Ik geef les via de webcam en dat gaat goed. Leerlingen reageren er heel positief op en doen enthousiast mee. Verder merk ik dat veel doven bang zijn om besmet te raken. Vooral in het ziekenhuis belanden is voor hen een schrikbeeld. Zorgpersoneel is immers helemaal ingepakt. Liplezen is onmogelijk, net als communicatie in gebarentaal. Mijn indruk is dat doven zich daarom nog strikter aan alle maatregelen houden dan anderen. Ikzelf in elk geval wel.
Ik sluit graag positief af. Als doven zijn we ook een beetje in het voordeel in deze tijd van afstand houden. Wat ik daarmee bedoel? Ik zie op tv horenden met spandoeken en megafoons contact zoeken met familie in verzorgingshuizen. Ik kijk daar een beetje meewarig naar. Voor ons doven is het immers geen enkel probleem om op afstand te communiceren. In gebarentaal kunnen we makkelijk met anderen communiceren die veel verder dan anderhalve meter van ons af staan, zelfs vanachter glas. Zo zijn we als doven nu dus net iets minder beperkt dan horenden. En dat is toch weer eens wat anders.
Bekijk de blog in Nederlandse Gebarentaal
Al meer dan dertig jaar strijden doven en slechthorenden voor toegankelijke informatie en erkenning van NGT. In september 2019 is er een initiatiefwet voor de erkenning van NGT ingediend. Deze wet is nog niet aangenomen.